آرامگاه ابوعلی سینا در همدان

آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا یا آرامگاه بوعلی سینا بنای یادبود شیخ‌الرئیس ابن سینا فیلسوف، دانشمند و طبیب مشهور ایرانی است که در میدان بوعلی سینا در مرکز شهرهمدان واقع شده‌است.

بنای آرامگاه بوعلی سینا در زمان قاجاریه ساخته شد. این مقبره به دستور دختری به نام نگار، نوه فتحعلی شاه، بنا شد.

در سال ۱۳۳۰ انجمن آثار ملی ایران به مناسبت هزارمین سالروز تولد ابوعلی سینا تصمیم به ساخت آرامگاهی جدید گرفت. طرح ونقشه بنای فعلی توسط مهندس هوشنگ سیحون به سبک معماری قرنی که بوعلی سینا در آن می‌زیسته از روی قدیمی‌ترین بنای تاریخ دار اسلامی یعنی برج گنبد قابوس در شهر گنبد کاووس اقتباس شده است.

کار ساخت بنای جدید آرامگاه در سال ۱۳۳۳ هجری شمسی به پایان رسید. محل آرامگاه جدید بوعلی منزل مسکونی و مقبره فردی بنام ابوسعید دخوک، دوست صمیمی بوعلی سینا بوده است که بقایای جسد بوعلی سینا هم به این مکان منتقل و دفن شد. در غرفه آثار بوعلی عکسی از جمجه بوعلی نیز در معرض دید گذاشته شده که هنگام جابجایی مقبره تهیه شده است.

بنای آرامگاه تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان و ایران بعد از اسلام است. در طراحی این مجموعه از عناصری از هنرمعماری سنتی ایرانی استفاده شده است. عناصری مانند برج، الهام گرفته از برج گنبد قابوس، باغچه‌ها متأثر از باغهای ایرانی، آب نماها الهام گرفته از حوض خانه‌های سنتی و نمائی با روکار سنگهای حجیم و خشن خارا که با سنگ گرانیت کوهستان الوند آراسته شده و نمودار کاخهای باستانی ایرانیان است.

درحال حاضر تالار جنوبی آرامگاه به عنوان موزه محل نگهداری سکه، سفال، برنز و سایر اشیاء کشف شده مربوط به هزاره‌های قبل از میلاد و دوران اسلامی اختصاص یافته و در تالار شمالی کتابخانه‌ای مشتمل بر ۸۰۰۰ جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه‌هایی مربوط به آثار بو علی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری می‌شود. مکمل این بنا بوستانی به شکل نیم دایره با فضای سبز است و نیز تندیس ابوعلی سینا در حالی که کتابی در دست دارد در ضلع شرقی میدان نصب شده است.

برج کشیده و بلند یادبود به شکل منشوری دوازده وجهی است که از استقرار دوازده ستون بتنی بر گرد دایره ای به قطر پنج متر بر فراز ساختمان آرامگاه پدید آمده است . این ستون های کشیده هرچه به سمت بالا می روند به سمت مرکز دایره جمع می شوند و در نهایت به کلاهک مخروطی شکل فوقانی می رسند .ارتفاع راس برج از روی سکو ۲۱ متر است که هفده متر آن مربوط به پایه و ۴متر آن مربوط به کلاهک مخروطی است.

در طرح برج ، هندسه از عوامل اساسی و مهم شکل گیری اجزا و عناصر است .انتخاب یک چند وجهی منتظم محاط بر دایره در قاعده ، طرح ستونها به گونه ای که با بیشتر شدن ارتفاع به سوی مرکز دایره جمع می شوند ،و انتخاب حجم خالص مخروط به عنوان اختتامیه برج ،‌هیئتی کاملا هندسی برای برج به همراه می آورد ؛که نشانگر مقید بودن طراح به نظم ، تقارن و هندسه در این بخش از مجموعه است . انتخاب جنس بتن صاف و تراشیده برای برج موجب میشود که نظم و هندسه ای که از آن سخن رفت، چشمگیرتر شود و در نهایت ، برج به شکل حجم کاملا تراشیده و خراطی شده ای بر فراز سکوی کم ارتفاع دیده شود.