روستای پاز خراسان رضوی

روستای پاز خراسان رضوی

روستای پاژ

چهارشنبه 5 مهر 1396
4732

پاژ نام زادگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر حماسه‌سرای ایرانی است و نام روستایی واقع در تقاطع جاده کارده به کلات نادری و ۱۵ کیلومتری شمال شهر مشهد می‌باشد. در میانه روستای پاژ و در ۷۰۰ متری شمال غرب آن دو تپه باستانی به چشم می‌خورد که به آثار و بقایای پاژ قدیم مربوط می‌باشند و موید پیشینه تاریخی این منطقه در سده‌های نخستین پس از اسلام تا قرن نهم و دهم هجری است.

در تاریخ‌نگاری‌ای که نظامی عروضی سمرقندی انجام داده است به این موضوع اشاره شده است که: «ابوالقاسم فردوسی از دهقانان توس بود و از دیهی (دهی) که آن دیه (روستا) را پاژ خوانند و از ناحیت (ناحیه) تابران (توس) است؛ آن ده، بزرگ است و از وی هزار مرد بیرون آید. فردوسی در آن دیه (روستا)، شوکتی تمام داشت.»

در اردی‌بهشت سال ۱۳۸۹ نخستین گمانه‌زنی باستان‌شناسی به منظور بازشناسی علمی روستای قدیمی پاژ به وسیلهٔ دفتر حفظ و احیای محوطه‌های تاریخی معاونت میراث فرهنگی استان خراسان رضوی انجام شد که منجر به شناسایی قلعه‌ای بزرگ به اندازهٔ تقریبی ۴۵ در ۶۵ متر و ارتفاع ۱۲ متر در میانهٔ روستای کنونی پاژ شد. بر پایهٔ اسناد موجود، بنیاد این قلعه در سده‌های نخستین دوره اسلامی بوده و اواخر دورهٔ قاجار نیز چندین خانه روی بقایای تاریخی آن ساخته شده است. از جمله این خانه‌ها یک باب منزلی است که در سمت شرق قلعه و بلندتر از دیگر ساختمانهاست. بنابر اظهار نظر معتمدین روستای پاژ، خانه یاد شده حدود ۹۰ سال پیش به دستور کدخدای روستای پاژ به نام کریم‌اله اسدی به وسیلهٔ یک استادکار از مشهد ساخته شده است؛ این خانه دارای یک اتاق ۳ در به اندازهٔ تقریبی ۳ در ۵ متر و با دیوارهای خشتی و گلی و گچ‌اندود است که به عنوان تنها فضای نشیمن خانه هنوز باقی مانده است. همین خانه که اکنون به خرابه‌ای تبدیل شده از دید گردشگران به خانهٔ فردوسی مشهور شده است.

روستای کهن پاژ که پیشینهٔ آن به پیش از قرن ۴ هجری باز می‌گردد، اکنون با ۴ هکتار بافت مسکونی و در مجموع با ۸۰۰ هکتار وسعت می‌تواند جزو آثار تاریخی به شمار آید. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران، وظیفه دارد با توجه به اقبال گردشگران داخلی و خارجی، نه تنها از خانهٔ فردوسی بلکه از روستای پاژ همان گونه که از آرامگاه فردوسی در توس محافظت می‌کند، حراست نماید. مجلس شورای اسلامی بارها در مورد حفظ آثار و بناهای تاریخی مانند بناهای روستای پاژ به نهادهای گوناگون ایران تذکر داده است.

روستای پاژ تا کنون از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به ثبت ملی نرسیده است و به دلیل عدم رسیدگی، بناهای موجود در این روستا اکنون به خرابه‌ای تبدیل شده است.

برای بازسازی شهر توس و روستای پاژ در تاریخ ۱۳۷۸/۶/۹ سند ملی آیین‌نامه «شورای احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس» به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی ایران رسیده است، شورای عالی انقلاب فرهنگی وظیفه نظارت عالی بر همه نهادهای فرهنگی در ایران را بر عهده دارد.

در سند ملی آیین‌نامه «شورای احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس» ضمن تایید ضرورت بازسازی توس بر لزوم تعامل نهادهای کارگزار فرهنگی ایران با تشویق و مشارکت سرمایه‌های بخش خصوصی تاکید شده تا آن‌که مجموعه توس در خور جایگاه فردوسی باشد و نیز با معرفی ارزشهای فرهنگی و تاریخی توس به جهانیان به محلی برای تبادل فرهنگی در سطح کشوری و برون‌مرزی تبدیل شود.

با توجه به این‌که روستای پاژ از روستاهای شهر توس به شمار می‌آید، این شورا وظیفه بازسازی روستای پاژ را هم به عنوان زادگاه فردوسی بر عهده دارد و در ضمیمه طرح سند ملی آیین‌نامه «شورای احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس» این موضوع را پیش‌بینی نموده است.

شورای احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس، شامل هفت نهاد حقوقی در ایران است و وظایف این شورا بررسی و تعیین سیاستهای کلی در زمینه احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس، آرامگاه و زادگاه فردوسی، بررسی، تصویب و تعیین اولویتها و پیشنهادهای ارایه شده از سوی ستاد برنامه‌ریزی و هماهنگی این مجموعه و نظارت بر حسن اجرای برنامه‌های مصوب می‌باشد.

اعضای شورای سیاستگذاری احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان رییس شورا، رییس سازمان برنامه و بودجه که اکنون به معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری تغییر نام داده است، وزیر مسکن و شهرسازی، استاندار خراسان که اکنون به خراسان رضوی تغییر نام داده است، قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی، نماینده مجمع نمایندگان استان خراسان رضوی در مجلس شورای اسلامی، رییس سازمان میراث فرهنگی کشور که اکنون به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تغییر نام داده است به عنوان دبیر این شورا می‌باشد.

شورای احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس از سال ۱۳۷۸ که به صورت رسمی در ایران راه‌اندازی شده است، گزارشی دقیق و جامع از فعالیتهای خود ارایه نداده است.

در خاستگاه مردمی در ایران برای همیاری در بازسازی زادگاه و آرامگاه فردوسی در تاریخ ۱۳۸۴/۱۲/۲۷ بنیاد فردوسی با مجوز رسمی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به ثبت رسمی رسیده است و در بخشی از اساسنامه مصوب اینسازمان مردم‌نهاد، هر گونه فعالیت در راه بازشناسی فردوسی و یاری‌رساندن به گسترش زبان فارسی در ایران و جهان به ویژه راه‌اندازی فرهنگ‌سرای فردوسی، بوستان‌سرای مفاخر ایران و نیز کتابخانهٔ تخصصی و مرکز اسناد فرهنگی در روستای پاژ و مجموعهٔ فرهنگی تاریخی توس (زادگاه و آرامگاه فردوسی) و نظارت بر حسن ادارهٔ این مجموعه‌ها تاکید گردیده است که ظرفیتی افزون بر سند ملی یاد شده برای همیاری با نهادهای کارگزار فرهنگی در سطح کشوری و استانی در بازسازی زادگاه و آرامگاه فردوسی را می‌تواند فراهم آورد.

بر همین پایه در محقق ساختن «طرح ملی احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس» بنیاد فردوسی نیز طرحی با نام «بازسازی زادگاه و آرامگاه فردوسی» را به نهادهای فرهنگی استان خراسان رضوی ارایه کرده است تا ضمن پی‌گیری اجرایی شدن بخشی از اساسنامهٔ مصوب، آمادگی رسمی برای همیاری با نهادهای استانی در خراسان رضوی را اعلام نماید، به همین منظور بنیاد فردوسی در طرحی ۵۰ صفحه‌ای خواستار آن شده است با مجوز نهادهای کشوری و استانی، بتواند به عنوان بازوی اجرایی «شورای احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس» با پشتیبانی نیروهای متخصص داخلی و نیز همیاری ایرانیان داخل و خارج از کشور و با همکاری مردم توس و روستاهای هم‌جوار از جمله روستای پاژ در بازهٔ زمانی مشخص و با کمترین بودجه، مرکزهایی پژوهشی، رفاهی و گردشگری را راه‌اندازی کند.

در سال ۱۳۸۸ بنیاد فردوسی نخستین بار جزئیات طرح ساخت شهرک شاهنامه در روستای پاژ را اعلام نمود. این طرح به منظور بازسازی روستای پاژ و تبدیل آن به شهرکی با امکانات مناسب برای جذب گردشگر اعلام شده بود. در این طرح راه‌اندازی فرهنگ‌سرای فردوسی شامل موزه، کتابخانهٔ تخصصی، تالار سخنرانی، دانشگاه فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی، شهرک گردشگری شاهنامه، دهکده نمونه پاژ و کلینیک تخصصی، مجتمع آکادمیک ورزشی و ایجاد کارگاه‌های صنایع‌دستی و هنرهای دستی در آرامگاه و زادگاه فردوسی به تصویب رسیده است. هم‌چنین در آن طرح به موقعیت جغرافیایی زادگاه فردوسی (روستای پاژ) در ارتباط با آرامگاه وی (شهر توس) پرداخته شده و بهره‌گیری از ظرفیت گردشگری مذهبی بارگاه امام رضا، پیشوای هشتم شیعیان نیز در آن طرح پیش‌بینی شده است.

نظر بدهید