نیاسر کاشان

نیاسَر یکی از شهرهای کاشان در مرکز ایران است. کهن باغ شهر نیاسر در بخش نیاسر شهرستان کاشان در استان اصفهان قرار گرفته‌است.

بنا بر آنچه مجله دریای پارس نوشته است نیاسر واژه‌ای است از فارسی کهن و به معنی سایه و سرما معنی می‌دهد و متضاد آفتاب و گرما است  بعضی آن را به معنی ایستاده هم‌معنی کرده‌اند.

نیاسر روستایی باستانی بوده‌است که در آثار جغرافیایی سده‌های ششم و هفتم از آن یاد شده‌است. آثار باستانی و طبیعی موجود نیاسر عبارت است از: چهارتاقی نیاسر، آبشار، کاخ صفوی تالار که بر روی آتشکده ساسانی ساخته شده، گرمابه صفوی، برج دیدبانی، پناهگاه زیرزمینی معروف به سوراخ رئیس، چنارهای کهنسال و چشمه و نیایشگاه مجاور آن که اکنون تبدیل به مسجد شده‌است.

مهم‌ترین اثر باستانی نیاسر، بنای تقویمی چهارتاقی نیاسر است. آبشار نیاسر نیز از جمله زیباترین آبشارهای ایران است که محیطی سرسبز و مصفا را در محله سر کمر شهر نیاسر ایجاد کرده است و همچنین مراسم گلاب گیری نیز که همه ساله در اردیبهشت ماه در نیاسر برگزار می‌گردد گردشگران بسیاری را در به این شهر تاریخی جذب می‌نماید.

آثار تاریخی و طبیعی نیاسر غار تاریخی رئیس و لایه کهن زیرین آن، چهار طاقی (آتشکده) ساسانی، بافت تاریخی با بناهای عمومی و مسکونی متعدد و گوناگون، باغهای گسترده، گلستانهای زیبا و قرارگیری در دامنه کوه به همراه چشمه اسکندریه و آبشار معروف نیاسر و باغ و کوشک تالار، این شهر را به یکی از شهرهای تاریخی و گردشگری کشور تبدیل نموده است. این شهر همه ساله و به خصوص در ایام گلابگیری پذیرای گردشگران و تورهای گردشگری از اقصی نقاط کشور است.

چهارتاقی نیاسر که به آتشکده ساسانی نیاسر نیز معروف می‌باشد، یک ساختمان گنبدی شکل است که آن را متعلق به اواخر دوران اشکانی یا اوایل دوران ساسانی می‌دانند و بالاتر از چشمه اسکندریه قرار دارد. چار تاقی بر روی صخره‌ای قرار گرفته است و مشرف به بخش «تالار» روستا می‌باشد، از دور خود نمایی می‌کند. این بنایی است که معتقدند به دستور اردشیر بابکان، مؤسس سلسله ساسانیان ساخته شده است. آتشکده بنایی ۱۴×۱۴ متر می‌باشد که بصورت اتاقی به همراه یک گنبد می‌باشد. در چهار طرف اتاق دیواری وجود ندارد. چهار طاقی از سنگهایی که با گچ کنار یکدیگر قرار داده شده‌اند ساخته شده است. سنگهای به کار رفته در قسمتهای پایینی بنا به شکل طبیعی و عادی وسنگهای بکار رفته در قوسها ودر قسمتهای فوقانی مربعی شکل و مانند آجرهای بزرگی هستند. قسمتهای تحنانی بنا در سالهای اخیر با گچ پوشیده شده است. احتمالاً درگذشته تمامی دیوارهای اطراف آتشکده با کنده کاری‌های گچی تزیین شده بودند.

چند متر پایین‌تر از چهار طاقی نیاسر، چشمه آب تمیز و خنکی جریان می‌یابد و به روستا می‌رود، این چشمه که چشمه اسکندر نام دارد، از قدیمی‌ترین چشمه‌های شناخته شده است که ۱۶۸۰ متر بالای سطح دریا می‌باشد. آبی که از آبشار پایین می‌ریزد در فصل پاییز کمترین و در فصل زمستان بیشترین مقدار را داراست. آبهای روان از کنار آتشکدهای زیاد دیگری نیز جریان می‌یابد که این می‌تواند علامت پرستش آناهیتا، الهه باروری و مرتبط با آب باشد. در ادامه چشمه آبشار اسکندر وجود دارد و در قسمت پایین آبشار، دو تا سنگ آسیاب وجود دارد. آبشار نیاسر در ابتدای مجموعه تاریخی شهر قرار دارد و دامنه‌های آن از گیاهان سرسبز و زیبایی پوشیده شده است که به دلیل پدیده‌های انحلال سنگ آهک توسط جریانهای زیرزمینی و گذشت سالیان دراز بافت بسیار زیبا و چشم نوازی مانند استالاکتیت‌ها و استالاکمیت‌ها در بدنه آبشار به وجود آمده است. آبشار نیاسر از چشمه تالار (اسکندریه) واقع در کنار چارتاقی سرچشمه می‌گیرد به گونه‌ای که دو سوم آب چشمه به سمت آبشار و از آنجا به دشتهای نیاسر و یک سوم آن به محلهٔ نو می‌رود.

غار نیاسر از یکی إز غارهای غیرطبیعی است که حاصل حفر بشر می‌باشد که به منظور اهداف مذهبی و انجام مراسم عبادی خاص ساخته شده است. و این غار شامل مجموعه‌ای از تونلها و راهروهای تنگ و طولانی و اتاقها، اتاقکها و چاه‌های متعدد است. دسترسی به عمق این چاه‌ها بدون استفاده از وسایل پیشرفته امروز ممکن نیست، غار نیاسر به «سوراخ ویس» یا «غایر ویس» یا «غار رئیس» شهرت دارد و قرنها ناشناخته مانده بود، چنان‌که در آثار تاریخی و نوشته‌های تحقیقی نیز نامی از آن نیست — در حالی که آثار تاریخی دیگر این منطقه، همچون آتشکده نیاسر که در زمان اردشیر بابکان ساخته شد، کاملاً شناخته شده‌اند. غار نیاسر سه طبقه دارد و از دو کانال تشکیل شده، کانالی تقریباً حلقوی و کانالی در کنار آن به‌صورت تقریباً افقی. طول دالانها و اتاقهای این مجموعه پیچیده به دو هزار و پانصد متر می‌رسد، در حالی که عرض آن بسیا کم و حدود یک متر است؛ مقطع تونلها اکثراً کمتر از یک متر مربع است. غار حلقوی دو مدخل و غار افقی چهار مدخل دارد. غار حلقوی متشکل است از هفت اتاق که در دل کوه به نحوی استادانه کنده شده‌اند و از طریق چاه‌ها و دالانهای زیرزمینی به طبقات زیرین مرتبط می‌شوند. دهانه‌های این تونل در ارتفاع هزار و هفتاد و نه و هزار و هشتاد یک متری از سطح زمین قرار دارند. بیشتر دالان‌های غار دارای ارتفاع اندکی هستند و فقط بلندترین ناحیه آن از کف تا سقف حدود ۷/۱ متر است. عمیق‌ترین چاه این غار حدود ۱۰ متر عمق دارد که دیواره‌های آن دارای پاگیرهای مرتبی است و می‌توان با اطمینان از این چاه بالا و پایین رفت. کوتاه‌ترین ناحیه دالان از کف تا سقف آن حدود نیم متر است.

باغ تالار ازآثار جالب و دیدنی شهر نیاسر می‌باشد که در ختان کهنسال و بس رفیع آن زبانزد خاص و عام می‌باشد درختان سر به فلک کشیده که بسیار زیبا و دل‌انگیز است در این باغ قدیمی و زیبا که آب چشمه اسکندریه در میان آن جاریست و به آبشار منتهی می‌گردد و درختان آن از این آب سیراب می‌شوند عمارت بسیار زیبا و بدیع بنا نهاده شده است که به کوشک تالار معروف است. این عمارت و بنای تاریخی که روبه ویرانی بود به همت شهرداری و همکاری مسئولین ذی‌ربط مرمت شده و آماده بازدید مهمانان گرانقدر می‌باشد. از دیگر خصوصیات این مکان مشرف بودن آن به تمامی شهر نیاسر و اطراف آن می‌باشد به عبارت دیگر در هر نقطه از نیاسر این امکان قابل رؤیت می‌باشد. باغ تالارتوسط فتحعلی شاه به صبای کاشانی شاعر دربا قاجار بخشیده می‌شود و باغ تالار به دست خاندان صبای کاشانی می‌افتد و از زمان رضا شاه تا اوایل انقلاب اسلامی آخرین مالکین خصوصی باغ تالار و کوشک آن، خاندان ضرابیها بوده‌اند که در سنوات اخیر باغ تالار از ورثة خاندان ضرابی خریداری شد و به صورت یک مکان عمومی درآمد که کوشک واقع شده در آن با توجه به شیوة ساخت و نحوة پوشش دورها دارای قدمت قاجاری است ولی بر روی ویرانه‌های بنای دیگری بنا شده است عمارت کوشک باغ تالار به شمارة ۵۸۹۳ و در تاریخ ۲۵/۳/۸۱ ثبت آثار ملی شده است.شهر نیاسر، مرکز بخش نیاسر از توابع شهرستان کاشان و استان اصفهان بوده و در فاصله ۲۴ کیلومتری شمال غربی کاشان قرار دارد. شهر نیاسر از طریق اتوبان در فاصله ۲۴۰ کیلومتری تهران، ۲۶۰ کیلومتری شهرستان اصفهان قرار دارد. هر ساله از اواسط اردیبهشت، نیاسر به یکی از بهشت‌های دیدنی ایران تبدیل می‌شود. نیاسر یکی از مراکز مهم تولید گل محمدی، گلاب و عرقیات گیاهی در کشور است. چنین ویژگی کم‌نظیری به سبب قرارگیری در دامنه کوه‌های کرکس و وجود چشمه پرآب اسکندریه و قنات‌های زیادی است که محدوده‌هایی به وسعت ۸۰۰ هکتار را به زیر کشت برده است.