باغ دولت آباد یزد

باغ دولت آباد یزد

باغ دولت آباد یزد

یکشنبه 2 مهر 1396
4002

باغ دولت‌آباد چهار منار از باغ‌های قدیمی شهر یزد در کشور ایران می باشد.
بادگیر عمارت بادگیر آن با ارتفاع ۳۳/۸ متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته شده در جهان است.

باغ دولت‌آباد در یزد در اواخر دوره افشاریه و درسال ۱۱۶۰ ه‍.ق توسط محمد تقی خان بافقی معروف به (خان بزرگ) که وی سرسلسله خاندان خوانین یزد بود احداث گردید. مرحوم محمدتقی خان ابتدا قناتی به طول ۶۵ کیلومتررا احداث نمود و آب را از مهریز به یزد و محل کنونی باغ دولت‌آباد رساند و سپس مجموعه حکومتی (دارالحکومه) خو د را بنا کرد. این باغ با مساحتی درحدود ۷۰/۰۰۰ مترمربع شامل ساختمان‌ها، حوض‌ها و آبنماهای بسیاری بوده که در فضای بین آنها باغ‌های با درختان انار و انگور و… باگل‌های فراوانی زینت بخش محیط بوده‌اند.

قنات تاریخی عظیم دولت‌آباد با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه می‌گرفته و پس از مشروب کردن بخشی از زمینهای مهریز و به کار انداختن چند آسیاب آبی و طی بیش از ۵۰ کیلومتر به یزد می‌رسیده و باغ دولت‌آباد را آبیاری می‌کرده. اما این باغ در حال حاضر توسط چاه نیمه عمیق مجاور آبیاری می‌شود.

تقی خان بافقی پدر عبدالرضاخان یزدی و جد سلطانعلی خان وزیر افخم و خانواده‌های افخم ابراهیمی و افخمی است. مدارک مربوط به این موضوع در میان اسناد شخصی خانواده افخم ابراهیمی حفظ و نگهداری گردیده است.

این باغ از دو بخش کلی اندرونی و بیرونی (جلوخان) تشکیل می‌شود.

دولت‌آباد از دیدگاه گونه شناسی عملکردی، باغ «سکونتگاهی-حکومتی» است. به نحوی که باغ بیرونی محل انجام تشریفات حکومتی، مراسم ورزشی و اداره امور شهر بوده است و باغ اندرونی، بخش خصوصی و اقامتگاهی مجموعه به شمار می‌رفته است. درباغ‌های سکونتگاهی-حکومتی، عرصه اندرونی را از سایر عرصه‌ها کاملاً متمایز می‌کردند و حتی دربان یا حاجبی را برای نظارت بر آن تعیین می‌کردند.

بخش اندرونی

این بخش محل سکونت حاکم و خانواده اش شامل ساختمانهای زیر بوده است:

  • ساختمان هشتی (بادگیر تابستانه)
  • حرمسرا
  • بهشت آیین
  • مطبخ
  • برج دیدبانی
  • آب انبار خصوصی
  • اصطبل تابستانه و زمستانه

ساختمان هشتی

ساختمان (عمارت) هشتی از مهمترین بخش‌های مجموعه به شمار می‌رود که در آن، تلفیق جریان هوا و آب به زیباترین شکل صورت گرفته است. دراین ساختمان با تلفیق باد و آب که درحوض‌های داخل ساختمان درجریان است هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه نشین و تالارها انتقال پیدا می‌کند. به همین دلیل به این بنا، ساختمان تابستانه نیز گفته می‌شود.
این بنا از سه شاه نشین با درهای مشبک٫ اتاقک بادگیر٫ هشتی و دو اتاق پستو تشکیل شده و شکل کلی بنا شبیه به یک هشت ضلعی است، همچنین بادگیر قرار گرفته بر آن نیز از نوع هشت تنبوشه می‌باشد.
سقف قسمت میانی (هشتی) دارای کاربندی زیبایی که اثر استاد حاجی علی اکبر آخوند است که با سیم گل و دمگیری گچی به طرزی بسیار ماهرانه اجرا شده است.

برج دیده‌بانی

اطراف باغ دولت‌آباد توسط دیوار بلند خشتی که دارای یک برج دیده‌بانی می‌باشد احاطه شده است.

بخش بیرونی

این بخش محل استقرار کاروانها، همچنین رسیدگی به امور حکومتی و شامل ساختمانهای زیر بوده است:

  • جلوخان و سردر
  • تالار آیینه
  • عمارت تهرانی
  • دو بازارچه
  • آب انبار عمومی                                                                                                                                                 این باغ در تاریخ ۱۳۴۶/۱۲/۲۳ به شماره ۷۷۴ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفته است؛ و همچنین یکی از باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی توسط یونسکو است.
نظر بدهید